Сөдүөччүйэ Мординова (Сивцева) саха саарыннарын ийэлэрэ.mp4

Оҕо хайдах киһи буолара төрөппүттэрэ, оскуолата хайдах ииппиттэриттэн төрүттэнэр, ол кини сааһын тухары сүрэҕэр, өйүгэр-санаатыгар иҥэн хаалар. Онтон салгыы сайдан тахсыыта киниттэн бэйэтиттэн тутулуктаах. Авксентий Мординов 09.12.1989 сыл Сөдүөччүйэ… Феодосья Михайловна Мординова (Сивцева). Мординовтар ийэлэринэн төрүттэрэ халыҥ аймах Сивцевтэр эбиттэр Түтүллэ Сивцетэр былыргы өбүгэлэрэ Өрүүкээн (Секуев). Ол киһи Сивцев аймах биир кыыһын кэргэн ылан, алта уол, үс кыыс оҕону төрөппүт. Олортон биирэ Мөкүйүөн (Михаил) Сивцев диэн эбит. Киниттэн Сөдүөччүйэ 1874 сыллаахха төрүүр. (Попов Г.В. Хантан хааннаахпытый? Дьокуускай, 1994., М.Чооруоһап. Ытык-мааны Амма Аччыгыйа. Дьокуускай, 2006) Сөдүөччүйэ нууччалыы хааннаах, хатыҥыр быһылаах, үтүө майгылаах этэ. Кини дьоҥҥо-сэргэҕэ биллэринэн элбэх саҥалаах, эмиэ аҕалатын курдук бэрт үгүс сэһэннээх, сахалыы өйдөөх, мындыр дьахтар эбит. Оччотооҕу кэмҥэ саха дьахтарын сиэринэн хара үлэҕэ эриллэн-мускуллан, тиийиммэт-тµгэммэт кыһалҕалаах олоҕу олорон ааспыта. Сөдүөччүйэ Дьөгүөрдээнниин Таатта биир дуулаҕа баайыгар Балапаат Силэпсиэптээххэ үлэһит быһыытынан (хамначчыттыы) сылдьан билсиһэн, сөбүлэһэн ыал буолбуттара. Мординовтар Алдан өрүс салаатыгар Амма өрүс кэрэ сиригэр олохсуйан олорбуттар. Сөдүөччүйэ кэргэнэ Дьөгүөрдээн нэһилиэк баайдарыгар өр хамначчытаабыта. Сайын от оттуура, кыһын от, мас, таһаҕас таһыытыгар, сүөһү көрүүтүгэр соло булбата. Ол курдук Мординовтар түөрт оҕону төрөппүт дьоллоохтор. Улахан уоллара Николай Егорович-Амма Аччыгыйа – Саха народнай суруйааччыта, Б.Ойуунускай аатынан Судаарыстыбаннай бириэмийэ лауреата, иккис уоллара Авксентий Егорович – философскай наука доктора, профессор Россия наукатын үтүөлээх деятеля, Б.Ойуунускай аатынан Судаарыстыбаннай бириэмийэ лауреата, үһүс уоллара Трофим Егорович – Норуот үөрэҕэриитин туйгуна, Саха АССР үтүөлээх учуутала, төрдүс оҕолоро кыыс Татьяна Егоровна – элбэх оҕо амарах ийэтэ. Кыра уол Трофим Егорович ахтыытыттан: «Биһиги дьоммут биир ураты бэлиэлэрэ – дьиэлэрин тулата, алаастарын иһэ туох да бөҕө-сыыһа суох ып-ыраас буолара. Ийэм мэлдьи хаппыт мутук, охтубут титирик тутуурдаах кэлэр буолара. Ол дьиэтин тулатын ыраастыы сылдьар буолар эбит. Биһиги алааспыт саҕатыгар, чугас тыаларбытыгар биир да төҥүргэс, охто сытар тиит эҥин суох буолара. Ол дьиэ чугаһынааҕы маһы олус харыстыыллар эбит. Саха поэта Петр Тобуруокап «Буор дьиэҕэ» (сайылык) сылдьан баран «Атын өтөхтөр тулаларыгар төҥүргэс бөҕө буолааччы ээ, оттон бу алаас саҕатыгар биир да төҥүргэс суох дии. Олус харыстыыллар эбит мастарын-отторун»,- диэбитэ. (Дьон киһитэ. Состав. В.Т.Мординова, Д.А.Мординова, А.Г.Попова. Якутск, 2015) Мординовтар ийэлэрэ кимэ-туга «Сааскы кэм» ромаҥҥа Лэглээриннэр ийэлэрэ Сөдүөччүйэ обраһа чаҕылхайдык көстөр. Кинилэр сууйуллубат үтүөлэрэ – саха норуотугар түөрт талыы ыччаты төрөппүттэрэ-ииппиттэрэ буолар. Платон Алексеевич Ойуунускай 1937 сыллаахха ССРС Верховнай Советыгар депутакка кандидатынан туруоруллан быыбардааччыларын кытта Чөркөөххө көрсүһүүгэ