Στάχτες και διαμάντια / Popiól i diament (1958)

Πολωνικό εμφυλιοπολεμικό δράμα του σκηνοθέτη Αντρέι Βάιντα. Μια σκληρή ταινία, που αποδίδει την ιδεολογική σύγχιση της γενιάς του Πολέμου. Ίσως η καλύτερη δουλειά του Βάιντα και μια από τις καλύτερες του πολωνικού κινηματογράφου. Ξεχωρίζει για την ευαισθησία με την οποία προσεγγίζει το εμφύλιο δράμα του πολωνικού λαού, πιασμένου στα σαγόνια της μέγγενης του ολοκληρωτισμού. Από τη μια πλευρά η ναζιστική Γερμανία και από την άλλη η σταλινική Σοβιετική Ένωση. Υπόθεση: Στα τέλη του Β΄Παγκόσμιου Πολέμου, μια οργάνωση Πολωνών πατριωτών, έχοντας πολεμήσει στην Βαρσοβία, εναντίον των Γερμανών Ναζί κατά τη διάρκεια της 'εξέγερσης των υπονόμων' στρέφεται τώρα εναντίον των Πολωνών εγκάθετων της σταλινικής Ρωσίας που παρουσιάζονται σαν 'ελευθερωτές' και 'ανοικοδομητές' της κατεστραμμένης χώρας. Ο 24χρονος Μάτσικ μέλος της οργάνωσης διατάσσεται να σκοτώσει σε ενέδρα τον Στούκα, έναν σημαίνοντα Πολωνό διανοούμενο, άνθρωπο της Ρωσίας, πρώτο γραμματέα του ΚΚΠ. Η ενέδρα πού στήνεται αποτυγχάνει και σκοτώνονται λάθος άνθρωποι. Τότε ο Μάτσικ προσφέρεται εθελοντικά να επαναλάβει την απόπειρα δολοφονίας κατά την διάρκεια των εορτασμών της 8ης Μαϊου 1945, ημέρα κατά την οποία η χιτλερική Γερμανία συνθηκολόγησε. Η ημέρα γιορτάζεται και στο επαρχιακό ξενοδοχείο Μονοπόλ με φαγητά, ποτά, τραγούδια και ομιλίες σε μια συνεστίαση με καλεσμένους του κόματος μεταξύ των οποίων και ο Στούκα... Ο Μάτσικ πιάνει δωμάτιο στο ξενοδοχείο για να φέρει σε πέρας την αποστολή του και παράλληλα φλερτάρει την κοπέλα του μπαρ, με την οποία περνάει κάποιες ώρες μαζί, καταλήγοντας να την ερωτευτεί. Επηρρεασμένος από την πρωτόγνωρη γι αυτόν αγάπη και την λαχτάρα για μια ζωή που ο πόλεμος του στέρησε, αρχίζει να έχει ενδοιασμούς για τη σκοπιμότητα του εγχειρήματός του. Θα υπερισχύσει άραγε ή αγάπη του ή ο πατριωτικός του όρκος;