Rysbai Isakov (Kirgizja) - Manas (fragment), Warszawa (2014-11-19) HD

Rysbai Isakov (Рысбай Исаков / Kyrgyzstan) - Manas, Warsaw @Festiwal LITERY i SŁOWA - Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego (Warszawa, CSW), listopad 2014 - Opowieści o czynach bohatera o imieniu Manas śpiewane są w Kirgizji od setek lat. Epos Manas to bogactwo wyobraźni, piękno języka, różnorodność wątków, jeden z najwspanialszych przykładów literatury ustnej. Mistrzowie tej formy posiadają w swoim repertuarze do pół miliona wersetów. Rysbai Isakov jest jednym z najwybitniejszych żyjących wykonawców tego eposu. Recytacja Manas w jego wykonaniu to niezapomniane widowisko: głos, rytm, gest stapiają się w jedno i przenoszą nas ku prawdzie starowieku. Manas - najobszerniejszy epos świata! 8 grudnia 2013 r. kirgiska trylogia epicka „Manas” („Манас”), „Semetej” („Семетей”) i „Sejtek” („Сейтек”) została wpisana na Listę Reprezentatywną Arcydzieł Niematerialnego Dziedzictwa Ludzkości UNESCO. Kim był bohater, który w samej stolicy Kirgistanu doczekał się aż dwóch pomników? Literatura kirgiska w dużym stopniu opierała się na przekazie ustnym. Przez wieki tworzyli ją akynowie (kirg. акындар) – wędrowni poeci-improwizatorzy. Ich dziełami, zazwyczaj anonimowymi, były pieśni i tzw. małe eposy, początkowo przekazywane z pokolenia na pokolenie wyłącznie ustnie. W ten sam sposób dotrwał do naszych czasów też cykl wielkich eposów, czyli trylogia o Manasie, jego synu Semeteju i wnuku Sejteku, przekazywana przez recytatorów zwanych odpowiednio manasczy (манасчы), semetejczi (семетейчи) i sejtekczi (сейтекчи). To właśnie ona stała się kirgiską epopeją narodową, która – zwłaszcza w czasach młodej jeszcze niepodległości Kirgistanu – jest jednym z filarów świadomości narodowej Kirgizów. Na tle wszystkiego, co dzieli współczesnych Kirgizów, Manas to niekwestionowana świętość. O czym jest „Manas”? Jeśli krótka odpowiedź na to pytanie jest w ogóle do przyjęcia, można powiedzieć, że o walkach Kirgizów z wrogami zewnętrznymi, sporach wewnętrznych między kirgiskimi plemionami i próbach jednoczenia tychże. Epos nie jest jednak wyłącznie opisem działań wojennych, lecz także skarbnicą informacji o kulturze, tradycjach i życiu codziennym dawnych Kirgizów: rodzinie, obchodzeniu świąt, hodowli bydła, przedmiotach codziennego użytku, pożywieniu, a nawet leczeniu rannych po bitwie, by wymienić zaledwie kilka tematów. Historia powstania eposu do tej pory nie została w pełni wyjaśniona. Analiza treści nie daje jednoznacznej odpowiedzi. Jedna z hipotez głosi, że u jego źródła stoją IX-XI-wieczne walki Kirgizów z Kara Kitajami. Inna – że treść odpowiada wydarzeniom z XV-XVIII w. Jeszcze inna – że źródeł należy szukać w czasach, w których Kirgizi utrzymywali kontakty z Ujgurami. Podobnie niewyjaśniona pozostaje zagadka, czy Manas był postacią historyczną, czy bohaterem istniejącym jedynie w legendach. Spory wywołuje także zagadnienie, czy można rozpatrywać dzieje Manasa w kontekście islamu (a zatem, czy bycie manasczy – którego powołanie według wielu