Fakt va Fikr (21): Siyosiy tizim demontaji nima? U nega kerak? HD

Ўтган кўрсатувимизда сиёсий люстрация ҳақида гаплашган эдик. Золим ҳукуматнинг ўрнига келган одил ва ислоҳотчи ҳукумат эски сиёсий элита вакилларини сайловларга ва давлат ишларига яқинлаштирмаслиги тўғрисида, янги ишларни янги кадрлар билан бошлаш ва олиб бориш кераклиги ҳақида тарихий фактларни ва мантиқий далилларни келтирдик. Лекин шуни ҳам айтиш керак-ки, фақат кадрларни янгилаш билан чин маънодаги ислоҳотларга ва адолатга эришиб бўлмайди. Золим ҳукумат ўрнига келган янги, одил ва ислоҳотчи ҳукумат кадрларни янгилаб бўлгач, албатта эски сиёсий тизимни демонтаж, яъни тубдан бузиши ва қайтадан қуриши керак. Сиёсий тизимни демонтаж қилиш нима дегани? Золим ҳукуматнинг ўрнига келган одил ҳукумат нега бу ишни қилиши шарт? Бугунги кўрсатувда ана шу саволларга жавоб қидирамиз. “Демонтаж” атамаси французча “demontage” сўзидан олинган бўлиб, бирор нарсани таг-туби билан бузиш ёки қисмларга ажратиб йўқ қилиш деганидир. Сиёсий тизимнинг демонтажи – бу жамият ва давлатнинг ривожланишига тўсиқ бўлиб турган давлат бошқаруви тизимини тубдан бузиб, янгисини қуришдир. Зулмга фақат золим ҳукмдор ва унга хизмат қиладиган кадрлар эмас, золим тизим ҳам сабаб бўлади. Шу сабабдан золим ҳукмдорни алмаштириш, унга хизмат қилган кадрларни жазога тортиш ва люстрация қилиш билан зулм тугаб қолмайди. Адолатсизликни тўлиқ йўқ қилиш учун унга сабабчи бўлаётган тизимни ҳам йўқ қилиш керак. Гап нима ҳақида кетаётганини яққол тасаввур қилишингиз учун бир мисол келтираман. Фараз қилайлик, бизда доим чап тарафга олиб борадиган мана бу рельслар бор. Бизда унинг устида юрадиган мана бу эски локомотив ҳам бор. Бу локомотивни мана бу бакенбардлик амаки юритади. Тасаввур қилайлик, бизга чапга боравериш жонимизга тегди. Шунинг учун биз бакенбардлик машинистни мана бу чиройли, ёш машинист қизга алмаштирамиз. Янги ҳайдовчига эски локомотив тўғри келмайди деймиз-да, чириб бораётган мана бу локомотивни мана бунисига, яп-янгисига алмаштирамиз. Энди айтинг-чи, ҳайдовчи, яъни раҳбар алмашгани билан, унга хизмат қилаётган эски тепловоз, яъни кадрлар алмаштирилгани билан биз янги ҳайдовчи раҳнамолигида янги локомотивда ўнг томонга бора оламизми? Йўқ, албатта! Бунинг учун биз нима қилишимиз керак? Тўғри топдингиз: рельсларни бузиб, демонтаж қилиб, ўнг тарафга юрадиган қилиб қайтадан ётқизишимиз керак. Ана шундагина биз кўзлаган мақсадимизга эришамиз. Келтирилган мисолдаги машинист – президент, давлат раҳбари. Локомотив эса – унга хизмат қиладиган кадрлар. Рельслар эса – давлат бошқаруви тизими. Яъни адолатли жамият ва давлат қуришимиз учун фақат золим раҳбар ва унинг кадрларини алмаштириши камлик қилади. Бунинг учун зулм тизимини ҳам бузиб, адолатга хизмат қиладиган янги тизим қуришимиз керак. Афсуски, манаман деган баъзи сиёсатчилар, давлат раҳбарлари ҳам мана шу оддий ҳақиқатни идрок қила олишмаган. Улар: “Ёмон кадрлар ўрнига яхши кадрларни, ёвуз ниятли одамлар ўрнига эзгу ниятли одамларни олиб келсак, ишимиз беш бўлади”, деб янглишишган. Ва охир-оқибат панд еб қолишган. Чу